 Քեսապը ծանօթ է արտասահմանի հայերուն. բայց շատերուն համար՝ սոսկ անունով կամ համբաւով եւ կամ տարտամ մտապատկերացումով…
Մայր Հայրենիքի՝ Հայաստանի մէջ ալ մեր ժողովուրդի շատերը, որոշ չափով, ծանօթ դարձան, մասնաւորաբար հայրենադարձութեան տարիներէն (1946-1947) ասդին, երբ Քեսապի զաւակներէն շատեր Հայրենիք մեկնեցան եւ այնտեղ հաստատուեցան, բայց միշտ յիշելով իրենց ծննդավայր ու բնակավայր հայրենի գիւղերը եւ իրենց հայաստանաբնակ հայրենակիցներուն պատմելով իրենց հայրենական գիւղի կեանքին ու սովորութիւններուն մասին: Անոնցմէ շատերը իրենց զաւակներուն եւ թոռներուն շրթունքներուն վրայ նոյնիսկ իրենց գաւառաբարբառը կենդանի պահեցին: Հայկական սփիւռքի մէջ Քեսապը ունի իր յատուկ տեղը: Գաղութ չէ, այդ բառին նեղ իմաստովը: 19րդ կամ 20րդ դարուն, բռնութեամբ եւ հարկաւորաբար "արտասահմանեալ" Մայր Հայրենիքէն, կամ կամաւոր մեկնումներով կազմուած հայկական հաւաքականութիւն չէ Քեսապի հայութիւնը, այդ իմաստով յար եւ նման ըլլալով այն միւս նոյնաբարբառ եւ նոյնաւանդ ու դարերու դրացութեան մէջ ապրած ժողովուրդին, որ Մուսա լերան մէջ դարերով իրագործեց իր կեանքը եւ սակայն արտասահմանուեցաւ Մեծ Եղեռնին, բայց մանաւանդ 1939 թուին, ֆրանսական հոգատար իշխանութեան կողմէ Սանճագի հարկադրեալ եւ անարդար պարպումովը եւ Թուրքիոյ պետութեան յանձնումովը:
Հոն, Քեսապի թէ Մուսա Տաղի մէջ, դարերը իրենց տեղն ու խօսքն ունին, առկայ, կենդանի ներկայութեամբ եւ ոչ թէ սոսկ պատմական յիշողութեամբ, անցեալի տեսական կամ մտապատկերային, երեւակայական վերարտադրութեամբ: Հոն քարն ու հողը, գետակներն ու ծովափները, անտառներն ու լեռները, դաշտերն ու այգիները, աղբիւրներն ու ջրաւազանները, եկեղեցիներն ու ուխտատեղիները, կրթական օճախներն ու հասարակական կազմակերպութեանց կեդրոնները պատմական բովանդակութեամբ հարուստ բառամթերք եւ լեզու ունին: Հոն կեանքը ուրիշ համ ունի: Ո՛չ քաղաքներու յատուկ եւ արուեստականութեամբ այնքան տիրապետուած, բնութեան հետ հաղորդակցութենէ կտրուած եւ աղմուկով ու խճողումով խեղդուած կեանքը: Այլ՝ բնութեան մէջէն աստուածային ստեղծագործութեան անխառն ներկայութիւնը զգացնող մարդկային հարազատ կեանքը միախառնուած բնութեան իսկ տարրերուն հետ: Ո՛չ սոսկ ներկայի տրոփով կշռութացող կեանքը, այլ պատմական ժառանգութեան հարուստ տուեալներով եւ ուժեղ ներգործութեամբ ապրուող կեանքը, ուր երեկը այնքան սերտօրէն այսօրին է խառնուած, դէպի ապագայ ընթացող կենսագնացութեան ճամբուն վրայ, եւ ուր այսօրուան ձայներուն մէջէն ուժգին շեշտով կը հնչեն անցեալի ձայները եւ կը նուագեն հին բայց անմաշ "Գործիքները" հայ հոգիի ինքնարտայայտութեան:
Ես չեմ կրնար աւելին ըսել կամ գրել առանց դառնալու անձնական եւ զգացական: Որովհետեւ ամէն անգամ որ Քեսապ բառը հնչեմ, լսեմ, կամ տեսնեմ՝ ձայներ այնքան մտերիմ ներսուզութեամբ կ'արձագանգեն իմ մէջէն իմ մէջ: Սոսկ ծննդավայր չէ ան: Ով չունի ծննդավայր: Ո՛չ մէկ ծննդավայր որպէս աշխարհագրական ծնուած երեխային համար նշանակութիւն ունի: Վայրը վայր է ուր ալ ըլլայ այս երկրագունդին վրայ, նոյն հողն է, նոյն արեւը, նոյն օդը: Ծննդավայրը արժէք կը զգենու երբ կը դառնայ սննդավայր: Կեանքի կազմաւորման օճախ: Անոր սկզբնադրոշմ կնիքը կը մնայ անաղարտ, անջնջելի: Մէկ խօսքով, երբ ծննդավայրը կը խառնուի մարդու ողջ հոգեղէն գոյութեան՝ այն ատեն կը դառնայ այն ինչ որ կարմիրն է արիւնին համար:
Պատմական բախտաւոր դարձուածքով մը Քեսապը զերծ մնաց մեր դարաւոր թշնամիին՝ Թուրքին կողմէ բռնագրաւելու կամ իւրացուելու դառնագոյն եւ աղետաբեր ճակատագրէն: Մինչ համաշխարհային Ա. Պադերազմի ընթացքին գործադրուած ցեղասպանութենէն եւ բռնի տեղահանութիւններէն ետք եւ ապա 1920ական թուականներուն Կիլիկեան աշխարհի հայ ժողովուրդի անվերադարձ մեկնումէն ետք հայութեան պատկանած, հայ ժողովուրդի քրտինքով եւ արիւնով ոռոգուած ամբողջ գաւառներ, քաղաքներ, գիւղեր, աւաններ, զրկուեցան իրենց բնական տէրերէն եւ անոնց վրայ ապրող ու գործող ժողովուրդը շահարկող եւ կողոպտող ժողովուրդին՝ Թուրքին ձեռքը, Քեսապը մնաց Սուրիական պետութեան սահմաններուն ծիրին մէջ, եւ կը մնա՛յ մինչեւ այսօր:
Գարեգին Վեհափառի խօսքը Չոլաքեանի Քեսապ գիրքի առաջին հատորին առիթով: Մաս 1: Կիլիկիո Կաթողիկոս 1983-1994 և Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու 131-րդ Կաթողիկոս 1995-1999
Առանց հեղինակի թույլտվության մասնակի, կամ ամբողջական կրկնօրինակումը արգելվում է: կայքի հեղինակային իրավունքները պատկանում են Հայկ Կիսեբլյանին: Կայքում արտահայտված կարծիքները կարող են չհամընկնել կայքի խմբագրության տեսակետի հետ: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում:
|
