Հալեպահայ և Ֆեյսբուքյան ՙՀալեպի հայերը՚ խմբի ակտիվ անդամ Ալեքսան սարկավագ Գալայճանը ով նույնպես բազմաթիվ հարցեր է ստացել տոնի օրվա վերաբերյալ` որոշել է անդրադառնալ դրանց, իսկ մանրմասները հայտնել հրապարակայնորեն: 

ՙԱնցեալները նամակ մը ստացայ մեր խումբի անդամներէն, թէ ուզած էր ակնարկ մը նետեմ հալէպահայերու նուիրուած էջին մէջ տեղ գտած Քրիստոսի Ծննդեան հարցին կապակցութեամբ, բայց ելեկտրականութիւն չունենալնուս պատճառաւ, այստեղ համառօտ ու հակիրճ բացատրութիւն մը կ՛ուզեմ տալ: Սկիզբէն ըսեմ, եթէ ուզենք հիմնուիլ տոմարային եւ աւետարանական հաշուարկումներու վրայ, կրնայ ըլլալ շատ մանրամասն ու ձանձրացուցիչ թուի ընթերցողին՚, - հայտնում է Ալեքսան սարկավագ 

Գալայճանը և մանրամասնում. ՙՀայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցին Ս. Ծնունդը Յունուար 6-ին կը տօնէ, մինչդեռ քրիստոնէական մնացեալ բոլոր եկեղեցիները, թէ՛ Արեւելքի եւ թէ Արեւմուտքի մէջ կը տօնեն Դեկտեմբեր 25-ին: Շատ բնական պարագայ մըն է, որ այս երկու թուականները մարդոց մտքերուն մէջ հարցականներ յառաջացնեն: Այդ հարցականները կարելի է լուսաբանել, ներկայացնելով Ս. Ծննդեան տօնին հաստատումը, պատմական եւ եկեղեցական տուեալներու համաձայն: 

Յիսուս Քրիստոսի երկրաւոր կեանքին մասին ամէնէն վաւերական աղբիւրները Աւետարաններն են: Բայց այս Աւետարանները Յիսուսի ծննդեան մասին ոչինչ կը յիշատակեն, յստակ եւ ստոյգ թուական մը չեն տար մեզի: Եկեղեցւոյ աւանդութեան համաձայն, առաջին դարուն, քրիստոնեաները յիշատակելի գլխաւոր միակ տօն մը ունէին, այդ ալ Յիսուսի Յարութեան դէպքն էր: Աւելի ետք, երկրորդ դարուն, երբ Աւետարանները գրուած են Քրիստոսի կեանքէն քաղուած այլ յիշատակներ, յիշելով Ծնունդը, Մկրտութիւնը. այս բոլոր յիշատակները միասնաբար սկսած են տօնել նոյն օրը, Աստուածայայտնութեան անունին ներքեւ: 

Եկեղեցւոյ հայրապետները որոշեցին այս նոր տօնը հաստատել Յունուար 6-ին: Պարզ ենթադրութիւն մը չէ Յունուար 6 թուականը, այլ` պատմական իրողութիւն մը, զոր կը հաստատեն եկեղեցւոյ հայրերու գործերէն քաղուած վկայութիւնները: Եկեղեցական հայրերու այս վկայութիւններէն անկախ, կայ ուրիշ ձեւ մը, որ Աւետարանական տեղեկութիւններէն մեկնելով, տոմարական հաշուով Յիսուսի ծնունդը Նոր Տոմարով կը զուգադիպի Յունուար 6-ին: 

Պատմական տուեալներով եւ համաքրիստոնէական եկեղեցական հայրերու վկայութեամբ յստակ է ուրեմն, թէ առաջին շրջանի եկեղեցին Յիսուսի ծնունդն ու մկրտութիւնը հաստատեց Յունուար 6-ին: Եթէ այդպէս է, ուրկէ՞ եկաւ Դեկտեմբեր 25-ը իբրեւ տօն Յիսուսի Ծննդեան: Ս.Ծնունդը Դեկտեմբեր 25-ին սկսաւ տօնուիլ հետեւեալ գլխաւոր պատճառով: 

Հեթանոս ժողովուրդներու մօտ, մանաւանդ` արեւելեան կրօններու մէջ, արեւու աստուածը` Միթրան մեծ ժողովրդականութիւն եւ յարգանք կը վայելէր Հռոմէական Կայսրութեան մէջ: 

Դեկտեմբեր 25ի-ն, ժողովրդային մեծ տօնախմբութիւն տեղի կ՛ունենար Անյաղթելի արեւ աստուծոյ տարեդարձին առիթով: Եկեղեցւոյ հայրերը ճիգ թափեցին Դեկտեմբեր 25-ի այս տօնախմբութիւնները մոռցնել տալ քրիստոնեաներուն, բայց չյաջողեցան: Քրիստոնեաները շարունակեցին մասնակցիլ այս խանդավառ տօնախմբութեան: Որպէսզի յաջողին այս տօնը խափանել, արեւմտեան եկեղեցիները, Դեկտեմբեր 25-ի արեւ աստուծոյ տօնախմբութիւնը յայտարարեցին Արդարութեան արեւու տարեդարձի օր, Քրիստոսը ներկայացնելով իբրեւ ճշմարիտ յաւիտենական լոյսը մարդկութեան: 

Այս գլխաւոր պատճառէն անկախ, կայ այլ պատճառ մը, որ աւելի նպաստեց այս նոր թուականին տարածման, Արեւելքի մէջ: Պաղեստինի մէջ, քրիստոնեաները Ս. Ծնունդն ու Մկրտութիւնը նոյն օրը, Յունուար 6-ին կը տօնէին: Ծննդեան յիշատակը Բեթղեհէմի մէջ կը տօնէին, ապա Յորդանան գետ երթալով Մկրտութեան յիշատակը կը տօնէին: Յոգնեցուցիչ էր այս երկու տօները իրարմէ հեռու երկու տարբեր վայրերու մէջ տօնել նոյն օրուան մէջ: Երբ Հռոմի եկեղեցին Յիսուսի ծնունդը Դեկտեմբեր 25-ին փոխադրեց, Պաղեստինի քրիստոնեաներուն համար աւելի նպաստաւոր եղաւ, որովհետեւ դիւրութեամբ սկսան Ս. Ծնունդը Բեթղեհեէի մէջ տօնել Դեկտեմբեր 25-ին եւ տասներեք օր ետք, Յունուար 6ին Յորդանան գետ երթալով Մկրտութիւնը տօնել: 

Այսպէս, 4-րդ դարուն հաստատուած Դեկտեմբեր 25-ի Ս. Ծննդեան տօնակատարութիւնը կամաց-կամաց սկսաւ տարածուիլ եւ գործադրուիլ բոլոր եկեղեցիներու կողմէ, մինչդեռ Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցին մինչեւ այսօր Ս.Ծնունդն ու Մկրտութիւնը կը տօնէ նոյն օրը, Յունուար 6-ին, համաձայն եկեղեցւոյ առաքելաւանդ օրէնքներուն հետեւեալ պատճառներով. 

Առաջին` Հայաստանի մէջ, հայոց եկեղեցին չունէր այն դժուարութիւնները եւ պատճառները, որոնք մղեցին Հռոմի Լատին Եկեղեցին Արեւմուտքի մէջ եւ Պաղեստինի Եկեղեցին Արեւելքի մէջ յառաջացնելու թուականի փոփոխութիւնը: 

Երկրորդ` հայ եկեղեցւոյ հայրերը հաստատ մնացին Ս. Ծնունդը Յունուար 6-ին տօնելու առաքելաւանդ կանոնին, որպէսզի ծիսական անկախութեամբ եւ տարբերութեամբ այլ եկեղեցիներէ, պահեն նաեւ Հայ Եկեղեցւոյ ինքնուրոյնութիւնը: 

Ահաւասիկ, պատմական տուեալները Ս.Ծննդեան տօնի թուականին մասին: Մեզի համար յստակ է այլեւս Յունուար 6-ն ու Դեկտեմբեր 25-ը: 

Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցւոյ զաւակները, այսօր եւս, նոյն նախանձախնդրութեամբ պէտք է պահեն Յունուար 6-ի Ծննդեան տօնակատարութիւնը, փոխանակ զայն նկատելու հնամենի կանոն մը, որմէ հրաժարած է ամբողջ քրիստոնեայ աշխարհը, եւ այս այն հաստատ համոզումով, որ ազգեր եւ ժողովուրդներ իրենց ազգային-եկեղեցական ինքնուրոյնութիւնը կը պահեն իրենց իւրայատուկ տօներով՚: